5

نیایش، رمز موفقیت

  • کد خبر : 1491
نیایش، رمز موفقیت
دعا، همان خواندن جمله های ماثور از پیامبر و امامان در اوقات مـعـین برای طلب آمرزش و برآورده شدن حاجات را گویند. تضرع، دل شکستن، اشک و اعتصام به پیشگاه معشوق، زمینه های دعای حقیقی را شـکل می دهند و انسان با تمامی وجود او را می خواند.

انـسان دارای امیال، کشش ها و احساس های فطری گوناگونی است که تمامی رفتارهای فردی و اجتماعی او را در دو بعد مادی و معنوی، پـوشـش مـی دهـد. یکی از آن ها میل خداجویی، کمال یابی و احساس دیـن گـرایی است. آدمی می کوشد تا با همه ابزار و وسایل مشروع، ایـن میل و احساس خود را اقناع کند و چشم ها و چشمه هایی را به سوی معشوق بگشاید. دعا بهترین راه و وسیله ای است که آن مهم را سـامـان مـی بـخشد; یعنی انسان را با کمال مطلق، پیوند می زند.

دعا، همان خواندن جمله های ماثور از پیامبر و امامان در اوقات مـعـین برای طلب آمرزش و برآورده شدن حاجات را گویند. تضرع، دل شکستن، اشک و اعتصام به پیشگاه معشوق، زمینه های دعای حقیقی را شـکل می دهند و انسان با تمامی وجود او را می خواند. این حالت، خـود غـایـت عـشـق است که عاشق، راز دل را بی پرده با معشوق در مـیـان مـی گـذارد و در نهایت، پیش از آن که به خواسته های خود بـیـنـدیـشد به نفس همان راز و گفت وگو، سرمست است. از همین رو اسـت کـه عارفان، هـمـین حالت گفت وگو را عین استجابت دعا می دانـنـد; یعنی به محض هم کلامی با خدا به خواسته خود رسیده اند.

بـه عبارت گـویاتر مسلمانان راز و نیاز را برای خود ضروری می دانـنـد، زیـرا دعـا را حـلـقـه وصل با معبود می پندارند. امام خمینی(ره) در این خصوص می گوید: (آن که می گوید ما دعا را نمی خـواهـیـم، قـرآن را هـم نـمی خواهد; یعنی قرآن را قبول ندارد: ادعونی استجب لکم، مردم! بیایید مرا بخوانید، دعا کنید.)۱

پـس دعا یـکـی از کـشش های فطری هر انسانی است. به قول استاد مـطـهری: (هر کسی از دل خود با خدا راه دارد، دری از همه دل ها بـه سوی خدا هست، حتی شقی ترین افراد در موارد گرفتاری و ابتل، در وقـتـی که اسباب و علل به کلی از او منقطع می شود، تکانی می خـورد و بـه خدا التجا می برد. این یک میل فطری و طبیعی است در وجـود انـسـان، پـرده گناه و شقاوت گاهی روی آن را می گیرد، در سـخـتـی هـا که پرده زایل می شود، خود به خود این میل تحریک می شود و به هیجان درمی آید).۲

اهمیت دعا

در بـیـان اهـمیت دعا همین بس که بیش از سی آیه در قرآن به بحث دربـاره دعـا اخـتـصـاص دارد. نـشانه دیگر بر اهمیت دعا این که انـبـیـا(ع) از حـضـرت آدم تا حضرت خاتم الانبیا(ص) به دعا توجه خـاصـی داشته اند و هر کدام از آنان برای تقرب به خداوند تبارک و تـعـالـی دعا را به امت خود توصیه می فرمودند و خود نیز برای رسـیـدن بـه اهداف مقدسشان دست به دعا برمی داشتند و در پیشگاه خـدا نـیـایـش و تـضرع می کردند و دعا را بهترین وسیله تقرب به ایـزد مـنـان مـی دانستند. امام خمینی(ره) دعا را بهترین وسیله مناجات با خداوند عدالت گستر می داند.۳

بـسـیـاری از دعاهای انبیا(ص) در قرآن مجید آمده است.۴ ائمه(ع) نـیز ده ها حدیث درباره دعا و اهمیت آن و شرایط و آثار و عوامل عـدم اجـابـت دعـا بیان فرمودند که در کتاب های روایی موجود می بـاشـد. مضاف بر این که دعاهای خاص و زیارت های فراوانی را ذکر کـردند و سفارش زیاد برخواندن داشتند و تاکید فرمودند تا آن را در زمان های تعیین شده با حالت و شرایط خاصی بخوانند، که صحیفه سـجـادیه و مفاتیح الجنان انواع گوناگونی از این دعاها و زیارت نامه ها را در خود دارد.

حـضـرت رسـول(ص) در اهـمـیـت دعـا فـرمـود: (الدعاء سلاح المومن وعـمودالدین و نورالسموات والارض۵; دعا اسلحه مومن و ستون دین و روشنی آسمان ها و زمین است).

حـضـرت عـلـی(ع) نـیز در این زمینه فرمود: (احب الاعمال عندالله تـعـالـی عـلـی وجـه الارض الدعا۶; محبوب ترین کارها نزد خداوند تـعـالـی در روی زمین، دعا است). (الدعاء مخ العباده۷; دعا مغز عبادت است). (الدعاء هو العباده۸; دعا عبادت است).

عالمان اخلاق و عرفان نیز کتاب ها و مقاله های فراوانی در موضوع دعـا و نـیـایـش نـگاشته و مطالب فراوانی را بیان داشته اند که سـنـدی گـویا بر اهمیت دعا در ادیان آسمانی به خصوص دین اسلام و مـذهـب تـشیع به شمار می رود. امام خمینی(ره) درباره اهمیت دعا مـعـتـقـد اسـت که دعا در تربیت جامعه نقش مهمی دارد. ایشان می فـرماید: (تربیت جامعه به همین چیزها است، به همین ادعیه و این هـا اسـت کـه از پـیـغـمـبر وارد شده است. چنین تعبیری: >قل ما یـعبوبکم ربی لولا دعاوکم< اگر قرآن هم می خواهید قرآن دارد، از دعـا تـعـریف می کند، مردم را وادار به دعا می کند که اعتنا به شما نداشتم اگر دعا نمی کردید).۹

دانـشـمندان غربی معتقدند دعا و نیایش، نگرانی ها و هیجان ها و تـرس هایی را که موجب بیم بیش تری از ناخوشی های انسان است، از بـین می برد. با توجه به نقش دعا در روان پزشکی و اثرات درمانی آن، دانـشـمـندان غربی برای دعا اهمیت زیادی قائل هستند الکسیس کـارل، دانـشمند فرانسوی در خصوص اهمیت دعا می گوید: (دعا عالی ترین حالت مذهبی در انسان است و حقیقت آن پرواز روح بشر است به سـوی خـدا.)۱۰ وی در جـای دیـگر می گوید: (دعا و نماز قوی ترین نـیـرویـی است که انسان می تواند تولید کند، نیرویی است که چون قوه جاذبه به زمین وجود حقیقی و خارجی داد.)۱۱

ویـلیام جیمز نیز می گوید: (در اثر دعا و نماز چیزهایی محقق می شـود کـه خارج از اثر دع، تحقق آن امکان ندارد. در اثر دعا یک نـیـرویی ایجاد می شود خواه ذهنی فرض شود خواه خارج از ذهن، که در عالم واقعیات و محسوسات آثارش دیده می شود.۱۲

شرایط استجابت دعا

هـرگـاه بـحـث از دعا پیش می آید، معمولا اولین سوالی که به ذهن آدمـی خـطور می کند این است که چرا بسیاری از دعاها مستجاب نمی شود؟ شاید بعضی بگویند ما در مواردی به مشکل برخورد کردیم و به دعـا متوسل شدیم ولی متاسفانه با آن همه نیایش و تضرع، دعای ما به اجابت نرسید، راستی چرا؟

اسـاسا پدیدار شدن هر چیزی نیازمند یک سری عوامل و شرایطی است، دعـا نـیز این چنین است; یعنی برای به اجابت رسیدن آن می بایست شـرایـطـی را فراهم کرد. این شرایط به وسیله خود انسان به وجود مـی آید; به دیگر عبارت، خود انسان عامل اصلی به اجابت رسیدن و یـا نـرسیدن دعا است. بنابراین بسیار مختصر به این شرایط اشاره می کنیم:

۱٫ شناخت خدا

بین اجابت و شناخت، رابطه مستقیمی وجود دارد. انسان ابتدا باید بـدانـد از چـه کـسـی درخواست دارد، و حقیقت او را به شناخت حق الـیـقـیـنی بشناسد به طوری که هیچ چیز جز او نبیند. آن گاه که انـسـان مـولای خـود را در مـقام علیم، غنی، جواد، قادر، متعال، حـکـیـم، صمد و… دانست و از سویی خودش را جاهل، فقیر، عاجز و مـحـتـاج یافت، درخواست و دعا می کند و در این هنگام دعا اجابت مـی شـود، زیرا بذر اجابت، با معرفت او پاشیده شده است و اجابت از آثار مترتبه معرفت می باشد. حضرت رسول(ص) در مقام بیان نسبت بـیـن مـعـرفـت و اجـابت چنین فرمود: (لو عرفتم الله حق معرفته لـزالـت لـدعـائـکـم الـجبال۱۳; اگر شما آن طوری که بایسته است خـداونـد را بشناسید، هرآینه به سبب دعاهایتان، کوه ها از زمین کنده می شد).

عـده ای به امام صادق(ع) گفتند: ما دعا می کنیم ولی مستجاب نمی شود. امام صادق(ع) فرمود: (لانکم تدعون من لاتعرفونه۱۴; زیرا شما شناخت کاملی از کسی که او را می خوانید، ندارید).

دعـاکننده باید ایمان به مرحمت و فضل خداوند داشته باشد و باور کـند که در لطف و مرحمت و فضل او به روی بندگانش همیشه باز است و از نـاحـیه خدا هیچ منعی وجود ندارد. اگر دعای او مستجاب نمی شود مشکل کار خود او است.

به عزم مرحله عشق پیش نه قدمی

که سودها کنی از این سفر توانی کرد

جمال یار ندارد نقاب و پرده ولی

غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد

۲٫ حضور قلب

دعـاکـنـنـده می بایست حضور قلب داشته باشد; یعنی خواستن و طلب کـردن در وجـود او پیدا شود و تمامی وجود او مظهر خواستن و طلب گـردد. حـضـرت رسول(ص) فرمود: (بدانید دعایی را که از قلب غافل برخیزد، خداوند آن را قبول نمی فرماید).۱۵

هرکه جویا شد بیابد عاقبت

مایه اش درد است و اصل مرحمت

هر کجا دردی دوا آن جا رود

هر کجا فقری نوا آن جا رود

بـرای استجابت دعا باید دعای واقعی کرد; یعنی به گونه ای که دل انسان با زبان او کاملا هم آوا باشد.

۳٫ عمل صالح

اگـر انسان دارای عمل صالح باشد و از بندگان صالح خداوند محسوب شـود، دعای او مورد قبول خداوند قرار خواهد گرفت و الا دعا کردن تـیـر در تـاریکی انداختن است، زیرا عمل و دعا هر کدام مکمل یک دیگرند و اساسا دعای بدون عمل اثر ندارد.

حضرت علی(ع) در این باره می فرماید: (الداعی بلا عمل کالرامی بلا وتـر۱۶; کـسـی کـه بدون عمل دعا می کند، مانند کسی است که بدون کـمـان تـیـراندازی می کند). چنین کسی تیر او به هدف نمی خورد، زیرا تیر او در چند قدمی تیرانداز به زمین می افتد.

۴٫ پاک بودن خوراک

مال حرام خوردن آثار وضعی بسیار منفی دارد، که از جمله آن قبول نـشـدن دعـا اسـت. از این رو حضرت رسول(ص) می فرماید: هرکسی که دوسـت دارد دعایش مستجاب شود، می بایستی خوراک و کسب حلال داشته باشد: (من احب ان یستجاب دعاه فلیطیب مطعمه ومکستبه).۱۷

امام صادق(ع) می فرماید: (ان الله لایرفع الیه دعا عبد وفی بطنه حـرام۱۸; خـداونـد بالا نمی برد دعای بنده ای را که در شکمش مال حرام باشد).

۵٫ ممکن و مشروع بودن خواسته

از جـمله شرایط استجابت دع، مشروع، معقول و ممکن بودن درخواست مـی بـاشد، زیرا هدف از دعا رشد و تکامل انسان به سوی خدا است. بـنـابـرایـن اگـر درخـواسـتی مشروع و یا معقول نباشد و تقاضای نـامـمـکـنـی باشد، به اجابت نخواهد رسید. لذا دعا نباید برخلاف نـظـام تـکوین و یا تشریع باشد تا به اجابت برسد; مثلا دعا برای عـمـر جـاویـدان، خواسته ای خلاف تکوین است، زیرا خداوند فرمود:

(کـل نـفـس ذائـقه الموت۱۹; همه کس مرگ را می چشد). خدا مرگ را بـرای انـسـان هـا قـرار داد و درخـواست عمر جاویدان، خلاف نظام تکوین است; لذا اجابت نمی شود.

یـکـی از مـعـصومان(ع) در این خصوص می فرماید: (یا صاحب الدعاء لاتـسال مالایکون ولایحل۲۰; ای کسی که دعا می کنی چیزی را که ممکن نـیـست و یا حلال نمی باشد، از خداوند نخواه). پس خواسته انسانی نـبـاید خلاف عالم تکوین و تشریع به معنای وسیع آن باشد، چون در ایـن صـورت بـا فـلـسفه دعا که تقرب به خدا و اجابت خواسته های تکاملی انسان است، منافات پیدا می کند.

چـیـزی که باید به آن توجه ویژه داشته باشیم این است که مجموعه عـوامـلـی در اجـابت نشدن دعاها تاثیر دارد، که گناه یکی از آن عـوامـل بـه شـمـار مـی رود. بـنابراین اگر دعای فردی به اجابت نـرسـیـده است، باید ریشه یابی کند و به خود و شرایط دعای مورد نـظـرش تـوجـه کـنـد و در صدد رفع مشکل برآید و در راستای تحقق شرایط اقدام نماید.

لذت نیایش

دنیای نیایش، دنیای لذت و عشق واقعی است و هر کسی نمی تواند به آن راه یـابـد، از خـود بـی خود شدن را می طلبد. شهید مطهری در ایـن خـصـوص مـی نـویسد: (آن ها که لذت دعا و انقطاع از خلق به خـالـق را چـشیده اند، هیچ لذتی را بر این لذت مقدم نمی دارند. دعـا آن وقت به اوج عزت و عظمت و لذت می رسد و صاحب خود را غرق در سـعـادت مـی کـند که دعاکننده، لطف خاص الهی را خود ببیند و آثار استجابت دعای خود را مشاهده کند).۲۱

لـذت نیایش قابل توصیف نیست بلکه خود انسان باید این لذت را با وارد شـدن بـه آن عـالـم بچشد; مثلا چه کسی می تواند نیایش حضرت رسـول(ص) و عـلی بن ابی طالب(ع) و فاطمه زهرا(ع) را در دل شب و یـا دعاهای حسین بن علی(ع) و فرزندان و یاران آن بزرگوار را در شب عاشورا در سرزمین کربلا توصیف کند.

مردان خدا پرده پندار دریدند

یعنی همه جا غیر خدا هیچ ندیدند

هر دست که دادند از آن دست گرفتند

هر نکته که گفتند همان نکته شنیدند

منابع:

۱ـ قرآن مجید.
۲ـ نهج البلاغه. ۳ـ کـتـاب هـای روایـی ـ اصـول کافی، وسائل الشیعه، بحارالانوار و….
۴ـ کتاب های تفسیر قرآن: المیزان، نمونه و….
۵ ـ کتاب های شهید مطهری: گفتارهای معنوی، بیست گفتار و….
۶ ـ گـفـتار فلسفی: اخلاق، ج۱، شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق سه جلد.
۷ـ جهاد با نفس، آیه الله مظاهری.
۸ ـ قرآن صاعد، غلامرضا برازش.
۹ـ دیگر منابع.

پی نوشت ها:

۱ـ تفسیر سوره حمد، ص۹۶٫
۲ـ استاد مطهری، بیست گفتار، ص۲۸۶ و۲۸۷٫
۳ـ صحیفه نور، ج۱، ص۲۱۹٫
۴ـ بـرای اطلاع بیش تر به سوره های اعراف، آیه ;۲۳ نوح، آیه ;۲۸ ابراهیم، آیه;۱ طه، آیه ۲۵، ۳۴ و اسراء، آیه ۸ مراجعه کنید.
۵ ـ بحارالانوار، ج۹۰، ص۲۹۷٫
۶ ـ همان، ص۳۰۰٫
۷ـ همان.
۸ ـ اصول کافی، ج۲، ص۴۶۸٫
۹ـ تفسیر سوره حمد، ص۴۵٫
۱۰ـ الکسیس کارل، نیایش، ترجمه علی شریعتی، ص۲٫
۱۱ـ دیل کارنگی، آیین زندگی، ترجمه جهانگیر افخمی، ص۱۸۵٫
۱۲ـ ویلیام جیمز، دین و روان، ترجمه مهدی قائنی، ص۱۵۶ و۱۵۷٫
۱۳ـ بحارالانوار، همان، ص۳۸۱٫
۱۴ـ بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۶۸٫
۱۵ـ همان، ج۷۴، ص۵۷٫
۱۶ـ همان، ج۷۵، ص۶۰٫
۱۷ـ همان، ج۹۰، ص۳۷۳٫
۱۸ـ همان، ص۳۲۱٫
۱۹ـ آل عمران(۳) آیه ۱۸۵٫
۲۰ـ بحارالانوار، همان، ص۳۷۴٫
۲۱ـ بیست گفتار، همان، ص۲۶۸٫

لینک کوتاه : https://www.mrhosseini.ir/?p=1491
  • منبع : مجله با معارف اسلامی آشنا شویم - سال 1378 - شماره 44
  • 936 بازدید
  • بدون دیدگاه

برچسب ها

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰